Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος
Η Ελλάδα είχε πολλές ευκαιρίες στο παρελθόν να δείξει την δύναμη της στο Αιγαίο και να διασφαλίσει την εθνική γεωπολιτική οντότητα των νησιών απέναντι σε κάθε ξένη εχθρική επίβουλη.
Λανθασμένοι πολιτικοί χειρισμοί, διπλωματικές κινήσεις χωρίς θάρρος και συμμαχίες και εκτιμήσεις που ναυάγησαν και οδήγησαν την χώρα σε περιπέτειες, αφαίρεσαν άδικα ένα μεγάλο μέρος των εθνικών δικαίων, ανοίγοντας την όρεξη εκείνων που επιβουλεύονται χρόνια τώρα ελληνικά εδάφη.
Ακόμα και ο μεγάλος ηγέτης του Έθνους Ελευθέριος Βενιζέλος, σε μια κρίσιμη και καθοριστική στιγμή, δεν πήρε την μεγάλη απόφαση να υψώσει την ελληνική σημαία στο Καστελόριζο, που αν το είχε κάνει 109 χρόνια πριν, τώρα όλα θα ήταν διαφορετικά!
Η ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΟΥ 1912
Το ηρωικό Καστελόριζο που οι κάτοικοι του το αποκαλούν «καημένο» για τις συμφορές που το έχουν βρει, θα μπορούσε να είχε ενσωματωθεί με την Ελλάδα από το 1912, αν ο «εθνάρχης» από την Κρήτη, φοβούμενος τις διεθνείς αντιδράσεις δεν είχε αρνηθεί την βοήθεια που του ζήτησαν οι κάτοικοι του, προκειμένου να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό δημιουργώντας έτσι ένα πανίσχυρο status quoστην περιοχή.
Το 1911 ξέσπασε ο πόλεμος Ιταλίας – Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Την άνοιξη του 1912 οι Ιταλοί άρχισαν να καταλαμβάνουν τα ελληνικά Δωδεκάνησα.
Οι Ιταλοί έφτασαν στο Καστελόριζο στις 29 Απριλίου 1912 αλλά δεν το κατέλαβαν διότι θεωρούσαν ότι ήταν πολύ μακριά από τα άλλα νησιά και δεν μπορούσαν να το κρατήσουν, παρά το αίτημα των κατοίκων που θεωρούσαν τους Ιταλούς ως ελευθερωτές.
Στις 13 Νοεμβρίου 1912, με τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο σε εξέλιξη, η δημογεροντία του νησιού έστειλε υπόμνημα στον τότε πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο με το οποίο ζητούσαν την ένωση της νήσου με την μητέρα Ελλάδα.
Ο φοιτητή τότε, Μιχαήλ Πετρίδης μετέφερε αίτημα.
Δεν μπόρεσε να δει ωστόσο τον πρωθυπουργό, ο οποίος είχε ήδη αναχωρήσει για το Λονδίνο.
Συναντήθηκε παρ όλα αυτά με τον Υπουργό Εξωτερικών Λάμπρο Κορομηλά και τον τότε, προϊστάμενο του Τμήματος Ανατολικών Υποθέσεων του Υπουργείου Ίωνα Δραγούμη, τους οποίους και κατόρθωσε να πείσει για τα οφέλη της υποστήριξης του Καστελλόριζου.
Εξασφαλίσεις για ένοπλη συνδρομή δεν έλαβε, ωστόσο ο Δραγούμης του συνέστησε να γίνει στο νησί δημοψήφισμα που θα αφορούσε την ένωση με την Ελλάδα.
Ενθουσιασμένος ο νεαρός Πετρίδης και βέβαιος ότι θα υπάρξει συνδρομή από την Αθήνα σε περίπτωση που το νησί επαναστατήσει, γύρισε στο Καστελλόριζο όπου οργανώθηκε δημοψήφισμα (22 Δεκεμβρίου 1912), με το οποίο αποφασίστηκε ομόφωνα η ένωση του νησιού με την Ελλάδα.
Άλλωστε τότε στο νησί δεν ζούσαν περισσότεροι από 50 Τούρκοι.
Ο καταλύτης των εξελίξεων, ήταν το απαντητικό τηλεγράφημα του Ελευθέριου Βενιζέλου, στο αίτημά τους
«Προς τους κ.κ. Δημογέροντας της νήσου Καστελλορίζου. Εις Καστελλόριζον.
Εν Αθήναις τη 12 Φεβρουαρίου 1913
Αξιότιμοι Κύριοι,
Μετά συγκινήσεως απαντών εις τας υπό του ευγενούς λαού της νήσου Καστελλορίζου διατυπουμένας ευχάς υπέρ της ενώσεως μετά της Μητρός Ελλάδος, εύχομαι μεθ’ υμών εκ βάθους ψυχής υπέρ της πληρώσεως των κοινών πόθων.
Μετά πάσης τιμής
ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
Το τηλεγράφημα ήταν διατυπωμένο με τέτοιο τρόπο που ούτε ενθάρρυνε, ούτε όμως και απέτρεπε την ένοπλη εξέγερση των Καστελλοριζιών.
Παρόλα αυτά ο Ιών Δραγούμης, τμηματάρχης του υπουργείου Εξωτερικών τότε, με την συγκατάθεση του υπουργού Λάμπρου Κορομηλά και εν αγνοία του Βενιζέλου, συνεννοήθηκαν με τον Κρητικό οπλαρχηγό Δασκαλάκη ο οποίος αποβιβάστηκε με 30 άνδρες στο νησί, στα τέλη Φεβρουαρίου 1913, υψώνοντας την ελληνική σημαία.
Το νησί είχε γίνει ελληνικό.
Ο Βενιζέλος όμως, φοβούμενος διεθνείς περιπλοκές, αντέδρασε έντονα, και αφού έθεσε σε αργία τον Δραγούμη και διέταξε το ελληνικό απόσπασμα να φύγει άμεσα από το νησί.
Ο Βενιζέλος αρνήθηκε να αποστείλει κάποια βοήθεια, ζήτησε δε από τους αντιπροσώπους του νησιού που κατάφεραν να τον δουν στη Αθήνα, να επιστρέψουν αμέσως στο νησί τους, να επανεγκαταστήσουν τις αρχές και να υψώσουν την τουρκική σημαία…
Το Καστελόριζο έμεινε πάλι μόνο και ανυπεράσπιστο.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες δέχτηκε επίθεση Τούρκων που σκότωσαν, έκαψαν και λεηλάτησαν το νησί.
Ο ΣΤΟΛΟΣ ΣΤΟ ΝΗΣΙ
Στην Αθήνα διαδίδεται ότι στο Καστελλόριζο έγιναν σφαγές.
Αυτό αναγκάζει τον Βενιζέλο να διατάξει τη μοίρα του Ιονίου, που βρισκόταν τότε στο νότιο Αιγαίο, να σπεύσει στο νησί. Τη μοίρα αποτελούσαν, το θωρηκτό «Ύδρα», τα αντιτορπιλικά «Κεραυνός», «Δόξα» και «Πάνθηρ» και το ανθρακοφόρο «Αλίκη».
Η άφιξη του «Πάνθηρα» και αργότερα της υπόλοιπης μοίρας, προκαλεί νέα θύελλα ενθουσιασμού στους κατοίκους του Καστελλόριζου.
Η ελληνική ναυτική μοίρα που έσπευσε στο νησί, σύντομα αποχώρησε…
Πάντως εγκαταστάθηκε Έλληνας διοικητής στο νησί, χωρίς όμως το νησί να κηρύξει την ένωσή του με την Ελλάδα.
Άρα όλα ήταν έωλα…
Στις 11.30 π.μ. της 15ης Δεκεμβρίου 1915, το νησί είχε καταληφθεί από Γάλλους πεζοναύτες, στα δημόσια κτίρια κυμάτιζε η γαλλική σημαία και στον εσωτερικό όρμο του νησιού βρισκόταν τα γαλλικά πλοία «Αμιράλ Σαρνέ» (θωρηκτό καταδρομικό) και «Ζαν ντ’ Αρκ» (καταδρομικό), στο οποίο επέβαινε ο ναύαρχος Μορό, αρχηγός της Τρίτης Μοίρας.
Το Καστελλόριζο λοιπόν, βρισκόταν υπό γαλλική κατοχή και αποτελούσε ναυτική βάση της Γαλλίας.
Παρά τις διαβεβαιώσεις του Μορό και των άλλων ότι σύντομα θα δινόταν στην Ελλάδα, κάτι τέτοιο δεν έγινε και την 1η Μαρτίου 1921, ύστερα από διαπραγματεύσεις (πιθανότατα και την καταβολή μεγάλου χρηματικού ποσού…), η Γαλλία παρέδωσε το νησί στην Ιταλία, που κατείχε πλέον όλα τα Δωδεκάνησα…
Η ΠΟΛΥΠΟΘΗΤΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ
Η επαμφοτερίζουσα στάση Βενιζέλου, που εξόργισε τους νησιώτες, οι λανθασμένες επιλογές προσώπων για τη θέση του διοικητή του νησιού, τα πολλά μέτωπα που είχε ανοίξει η χώρα μας και ο εθνικός διχασμός , οδήγησαν τους Γάλλους στο νησί.
Παρά το ότι η Ελλάδα κρατούσε ακατανόητη θέση στο θέμα του Καστελλόριζου, όταν μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους αποφασίστηκε η ναυπήγηση ναυαρχίδας με το όνομα «Βασιλεύς Κωνσταντίνος», ζήτησε και τη συνδρομή των νησιωτών της Μεγίστης, που συγκέντρωσαν, παρά τα προβλήματά τους, 14.730 χρυσές δραχμές…
Για μία ακόμη φορά (βλ. Βόρειος Ήπειρος, Ίμβρος, Τένεδος, Ανατολική Θράκη, Μικρά Ασία κλπ), οι «σύμμαχοι» χρησιμοποίησαν τη χώρα μας και την κρίσιμη στιγμή την «πούλησαν» στυγνά και στεγνά, βάζοντας πάνω απ’ όλα το δικό τους συμφέρον…
Τελικά πολλά αργότερα, το Καστελλόριζο και το υπόλοιπα Δωδεκάνησα, μετά από συνεχείς προσπάθειες, δόθηκαν στην Ελλάδα και στις 7 Μαρτίου 1948 ενσωματώθηκαν επίσημα στη χώρα μας.
Πηγή
Κώστας Φ. Τσαλαχούρης, «ΙΜΙΑ: Το χρονικό της χάραξης των συνόρων της Δωδεκάνησου (1932-1947».
ΝΙΚΟΛΑΟΣ Γ. ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ, «ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟ, Το μαργαριτάρι του Λεβάντε» Η Γαλλική Κατοχή (1915-1921)
Ι. Μ. ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΣ, «ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟ, Ο ΑΚΡΙΤΑΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ»,
ΠΗΓΗ: www.militaire.gr
