Της Νατάσας Πολυγένη
Πάντα επαναστάτης, πάντα καπάτσος, πάντα πολυμήχανος. Ο Καραγκιόζης είναι ο ήρωας των παιδικών μας χρόνων, που συνεχίζει με τις πονηριές του να κλέβει τις καρδιές των μικρών αλλά και των μεγάλων, αποτελεί σταθερή αξία περνώντας μηνύματα ηθικά, παραδοσιακά που γαλούχησαν γενιές και γενιές. Αυτός προφανώς είναι και ο λόγος που το Θέατρο Σκιών ζει και βασιλεύει σε μια εποχή όπου η τεχνολογία έχει κυριαρχήσει παντού. Σήμερα, πίσω από τον μπερντέ βρίσκονται και νέα παιδιά που γνώρισαν τον Καραγκιόζη ως θεατές, μαγεύτηκαν και θέλησαν να γίνουν κομμάτι αυτής της μαγείας. Μια τέτοια περίπτωση είναι και ο 21χρονος Λαρισαίος Νίκος Γκουντούρας.
Ο Νίκος Γκουντούρας γεννήθηκε στη Λάρισα, μεγάλωσε στον Βόλο και κατάγεται από την Κρανιά Ελασσόνας και τη Δεσκάτη Γρεβενών. Είναι απόφοιτος μαθητής επαγγελματικού λυκείου με την ειδικότητα του Ηλεκτρολόγου/Ηλεκτρονικού. Από την ηλικία των τεσσάρων χρόνων μαγεύτηκε από μια σπουδαία τέχνη, το θέατρο σκιών, με την οποία καταπιάστηκε καλλιτεχνικά στα δέκα του χρόνια. Γνώρισε καλύτερα το θέατρο σκιών από τη σχολή θεάτρου σκιών των Θανάση και Κώστα Σπυρόπουλο. Το 2012 γνωρίζει το μουσικό – καραγκιοζοπαίχτη Δήμο Βουγιούκα και μαζί του συνέχισε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ως βοηθός του πίσω από τον μπερντέ.
Όπως λέει ο ίδιος, το δικό του όνειρο ξεκίνησε 2012, μαθητής ακόμη στην Α’ Γυμνασίου, όπου ο συγγραφέας και καθηγητής του Διονύσης Λεϊμονής τον ενθάρρυνε να μη ντρέπεται για την τέχνη του θεάτρου σκιών. Σε συνεργασία με τους συμμαθητές και τον καθηγητή τους κ. Λεϊμονή γράφουν μια θεατρική παράσταση με θέμα τον Καραγκιόζη. Φυσικά ποιος θα ήταν στον ρόλο του Καραγκιόζη; Ο ίδιος ο Νίκος Γκουντούρας. Η παράσταση «ο Καραγκιόζης ποδοσφαιριστής» ανέβηκε τον Απρίλιο του 2013 και κοντά στα τέλη Μαΐου και στο Μεταξουργείο με μεγάλη επιτυχία, έτσι πέρασαν και τα τρία χρόνια στο Γυμνάσιο με θεατρικά σκετς και σχολικές εκδηλώσεις-γιορτές. Την τέχνη του θεάτρου σκιών δεν την εγκατέλειψε από τότε παρότι ταυτόχρονα ασχολήθηκε και με το θέατρο γενικότερα, συστήνοντας θεατρικές ομάδες και συμμετέχοντας σε παραστάσεις.
Εξάλλου, το μότο του είναι «κάθε μέρα που ξυπνάς κάνε και κάτι καινούριο, συνέχισε το όνειρο, βαλε στόχους και κάνε τους πράξη . Ζήσε την κάθε μέρα σαν να είναι η τελευταία και μη φοβάσαι τίποτα. Όταν πέσει η νύχτα σήκωσε τα μανίκια και ξεκινά να κτίζεις το αύριο»! Ο Νίκος μπορεί να εργάζεται, αλλά το Θέατρο Σκιών δεν το εγκαταλείπει, πώς θα μπορούσε άλλωστε να αφήσει κάτι που αγαπά τόσο πολύ από παιδί;
Φέτος το καλοκαίρι, ο Νίκος και η ομάδα του, θα παρουσιάσει στο κοινό της Λάρισας και του Βόλου μοναδικά έργα γραμμένα από τον ίδιο. Όπως «Οι διακοπές του Καραγκιόζη», «Ο Καραγκιόζης και ο Κορονοϊός» που είναι ηρωικό και ταυτόχρονα επίκαιρο έργο! Αλλά και τις κωμωδίες όπως «Οι γαμπροί της Κυρά Θοδώρας» αλλά και έργα όπως είναι οι «Βάτραχοι» η οποία παράσταση θα είναι με ζωντανή μουσική. «Στο πανί θα δούμε πολλούς Έλληνες συνθέτες και μουσικούς, όπως τον Διονύση Σαββόπουλο, τον Μάνο Λοΐζο, τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Θάνο Μικρούτσικο και πολλούς άλλους! Βέβαια όλες οι παραστάσεις μας θα είναι με προστασία προς το Covid-19 που μας ταλαιπωρεί τόσο καιρό. Περιμένουμε όλους τους μικρούς και μεγάλους φίλους μας να απολαύσουν με τις ξεκαρδιστικές περιπέτειες του ξυπόλητου ήρωα Καραγκιόζη. Όλες οι παραστάσεις θα πραγματοποιηθούν με την υποστήριξη και τη χορηγία του παραδοσιακού καφενείου- μεζεδοπωλείου « κατι ψήνεται» που μας έχει φιλοξενήσει και αγκαλιάσει πολλές φορές!» αναφέρει μεταξύ άλλων.
Ο Νίκος μιλά με πολύ ενθουσιασμό για την τέχνη του Θεάτρου Σκιών, έναν ενθουσιασμό που τον συνοδεύει από την παιδική του ηλικία.
Το ελληνικό θέατρο σκιών-Καραγκιόζης
Οι Έλληνες γνώρισαν το Θέατρο Σκιών κατά την επαφή τους με Τούρκους την περίοδο της Τουρκοκρατίας, καθώς εκείνη την περίοδο παιζόταν στη σκλαβωμένη Ελλάδα τούρκικος Καραγκιόζης ως μέσο ψυχαγωγίας των Τούρκων.
Οι πρώτες παραστάσεις από Έλληνες καραγκιοζοπαίχτες πραγματοποιήθηκαν αρκετά χρόνια μετά την απελευθέρωση και βασίζονταν στα τουρκικά πρότυπα. Σε αυτές υπήρχαν άσεμνες σκηνές και αισχρά λόγια που προκάλεσαν την αντίδραση της ‘καλής κοινωνίας’ και οδήγησαν την αστυνομία σε διώξεις των καραγκιοζοπαιχτών.
Ιδρυτής του ελληνικού Θεάτρου Σκιών θεωρείται ο Βραχάλης ή Μπραχάλης, ο οποίος είχε καταγωγή από την Καλαμάτα, αλλά ζούσε στην Κωνσταντινούπολη. Το 1960 εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Πειραιά όπου και έστησε σε ένα καφενείο το πρώτο ελληνικό Θέατρο Σκιών και έπαιζε τις παραστάσεις του σε μια πολύ μικρή οθόνη. Με τη μορφή αυτή το θέαμα παρέμεινε τις επόμενες δεκαετίες με ιδιαίτερη ανάπτυξη στις επαρχιακές πόλεις.
Ο καραγκιοζοπαίχτης που έδωσε ελληνικό χαρακτήρα στο Θέατρο Σκιών, το 1890, ήταν ο πατρινός ψάλτης Δημήτριος Σαρδούνης που έμεινε γνωστός ως Μίμαρος εξαιτίας της ικανότητάς του στη μίμηση φωνών. Ο Μίμαρος έδωσε στον Καραγκιόζη την ελληνική μορφή του τροποποιώντας τα θέματα, τους διαλόγους αλλά και την τεχνική του. Απάλλαξε το θέαμα από το χυδαίο του περιεχόμενο, δημιούργησε ιστορικά και ηρωικά έργα που ήταν εμπνευσμένα από την ελληνική επανάσταση αλλά και κωμικά που σατίριζαν τα νέα επαγγέλματα της εποχής. Ακόμα μεγάλωσε το μήκος της σκηνής και έφτιαξε νέα σκηνικά (βουνά, δέντρα, σπηλιά, καράβι, φάρο), τοποθέτησε στη σκηνή την παράγκα και το σεράι και χρησιμοποίησε κλέφτικα και λαϊκά τραγούδια στις παραστάσεις του. Τέλος, δημιούργησε νέες σκαλιστές φιγούρες από χαρτόνι, όπως του σιορ-Διονύσιου, του Βεληγκέκα και τον Κολλητήρη. Με τις αλλαγές αυτές το θέαμα απέκτησε ελληνικό χαρακτήρα και μετατράπηκε σε ένα οικογενειακό και δημοφιλές θέατρο σύμφωνο με τα κοινωνικά ήθη της εποχής.
Ο Μίμαρος περιόδεψε σε πολλά μέρη της Ελλάδας σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Το παράδειγμά του ακολούθησαν πολλοί άλλοι καραγκιοζοπαίχτες, κυρίως μαθητές του, δημιουργώντας μια σχολή άξιων καραγκιοζοπαιχτών (Ρούλιας, Μέμος, Θεοδωρέλλος, ο Πάγκαλος, ο Θεοδωρόπουλος, ο Μανωλόπουλος, ο Βασίλαρος, ο Μόλλας, ο Σπαθάρης, κ.ά.) που το 1924 θα ιδρύσουν τον σύλλογό τους. Την περίοδο εκείνη τυπώθηκαν τα πρώτα φυλλάδια με κωμικά έργα και κυκλοφορούν στα περίπτερα χαρτοκοπτικές με τυπωμένες φιγούρες και σκηνικά, ώστε να μπορούν τα παιδιά να παίζουν πάνω σε ένα σεντόνι τις δικές τους παραστάσεις. Ο κάθε καραγκιοζοπαίχτης συνέβαλε με την τέχνη του στην εξέλιξη του θεάματος. Έτσι σταδιακά, οι τενεκεδένιες φιγούρες αντικαταστάθηκαν από διαφανείς που κατασκευάζονταν από δέρμα καμήλας, συνυπήρχαν με τις κοπιδιαστές από σκληρό χαρτόνι, επινοήθηκε ο μηχανισμός της σούστας με το μεντεσέ που έδινε τη δυνατότητα στις φιγούρες να γυρίζουν δεξιά και αριστερά και αντικαταστάθηκαν τα πρόσωπα του τούρκικου Θεάτρου Σκιών με αντίστοιχα ελληνικά.
Η προσφορά του Καραγκιόζη εκείνη την περίοδο ήταν πολύ μεγάλη, καθώς δεν είχαν ακόμα αναπτυχθεί τα άλλα θεάματα (θέατρο, κινηματογράφος, τηλεόραση κ.ά.). Ο Καραγκιόζης με τα αστεία του μπόρεσε να διασκεδάσει τους Έλληνες που είχαν να αντιμετωπίσουν τις δύσκολες κοινωνικές συνθήκες της εποχής (πόλεμοι, φτώχεια, κλπ.). Παράλληλα, μέσα από τα ιστορικά έργα δίδαξε την ιστορία στους Έλληνες που δεν είχαν τη δυνατότητα να πάνε στο σχολείο και τόνωσε το πατριωτικό τους αίσθημα.
Ο πόλεμος του 1940 και η Κατοχή που ακολούθησε επηρέασε αρνητικά το Θέατρο Σκιών και το είδος άρχισε να παρακμάζει. Δεκαετίες αργότερα ο κόσμος στράφηκε σε νέα θεάματα που είχαν πλέον επικρατήσει, όπως ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, το θέατρο κλπ. Στην προσπάθειά του να επιβιώσει, το Θέατρο Σκιών αξιοποίησε πολλά από αυτά και εκμεταλλεύτηκε τις νέες τεχνολογίες με τους καραγκιοζοπαίχτες να ετοιμάζουν παραστάσεις για το ραδιόφωνο και την τηλεόραση και να χρησιμοποιούν ηθοποιούς για να ζωντανέψουν το ρόλο των φιγούρων στο χώρο του θεάτρου.
Στις μέρες μας, παρά την κυριαρχία θεαμάτων και των μέσων που υπερισχύουν με τη δύναμη της εικόνας (τηλεόραση, κινηματογράφος, ηλεκτρονικά παιχνίδια κλπ.), ο Καραγκιόζης εξακολουθεί να έχει σημαντική θέση στις καρδιές των μικρών του φίλων και να τους δίνει ξεχωριστή χαρά. Παράλληλα ο γνώριμος ήχος του Καραγκιόζη ξυπνάει νοσταλγικά τις μνήμες των μεγαλύτερων που δε χάνουν την ευκαιρία να συνοδέψουν με χαρά τα παιδιά τους για να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις του.
eleftheria.gr
